Komentowany przepis PDOPrU nie precyzuje pojęcia 6 dochodów osiąganych na terytorium RP. W praktyce kwestia ta może przysporzyć podatnikom, a także organom skarbowym, wiele trudności interpretacyjnych. Pomocne mogą się tu okazać inne przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, wyjaśnienia Ministra Finansów, czy też zapisy umów w sprawie zapobiegania podwójnemu opodatkowaniu. Powyższy problem dotyczy w szczególności podmiotów nieposiadających na terytorium Polski siedziby lub zarządu. Podmioty te podlegają w Polsce ograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, to jest opodatkowane są wyłącznie ich dochody osiągnięte w Polsce. Istotne staje się więc ustalenie w jakich okolicznościach dochody zagranicznych osób prawnych rzeczywiście są osiągane w Polsce.

Na podstawie art. 191 § 1 KH, który obowiązywał do 31.12.2000 r., zysk netto spółki z ograniczoną odpowiedzialnością obligatoryjnie przypadał do podziału między wspólników, chyba że umowa spółki wyłączała prawo wspólników do czystego zysku. Zapis umowy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością dotyczący podziału zysku pomiędzy udziałowców odgrywał do końca 2000 r. istotne znaczenie dla wysokości zobowiązań podatkowych zarówno wspólników jak i spółki. W przypadku gdy zysk spółki nie był wyłączony od podziału pomiędzy wspólników, a wspólnicy podjęli uchwałę o zatrzymaniu zysku w spółce, wówczas uważało się, iż stanowi to zadysponowanie przez wspólników osiągniętym przez spółkę dochodem, co podlegało u wspólników opodatkowaniu (wyrok NSA z 1.12.1994 r., SA/Kr 2012/94, Pr.Gosp. 1996/6). Identyczne stanowisko zajęło MF w piśmie z 28.2.1997 r., PO 4/AK-802-114/97, Biul.Skarb. 1997/3. Jednocześnie należy zauważyć, iż spółka dysponująca pieniędzmi, które należały się wspólnikom uzyskiwała z tego tytułu nieodpłatne świadczenie. Wartość tego świadczenia równa była odsetkom, które spółka musiałaby zapłacić w przypadku zaciągnięcia kredytu (pożyczki) na rynku finansowym. KSH, który wszedł w życie z dniem 1.1.2001 r. wprowadził nowe regulacje do- tyczące udziału wspólników w zysku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Otóż zgodnie z brzmieniem art. 191 § 1 KSH, wspólnik ma prawo do udziału w zysku wynikającym z rocznego sprawozdania finansowego i przeznaczonym do podziału uchwałą zgromadzenia wspólników. Oznacza to, iż w obecnym stanie prawnym nie istnieje ryzyko wystąpienia negatywnych skutków podatkowych w przypadku zatrzymania zysku w spółce przez zgromadzenie wspólników, niezależnie od zapisów umowy spółki.

Komentowana ustawa nie zawiera definicji działalności gospodarczej. 29 Kierując się regułami wykładni systemowej, trzeba się tutaj posiłkować definicją zawartą w art. 2 ust. 1 PrGosp. Działalnością gospodarczą w rozumieniu tej ustawy jest zarobkowa działalność wytwórcza, handlowa, budowlana, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i eksploatacja zasobów naturalnych, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły. Zgodnie z tym przepisem, działalnością gospodarczą jest więc określona działalność prowadzona w celach zarobkowych. Z definicji tej wynika, że działalność gospodarcza musi mieć na celu osiągnięcie zysku, przy czym nieistotne jest czy podmiot realizujący taką działalność istotnie wypracowuje zysk, czy też ponosi stratę. Kolejną cechą działalności gospodarczej jest to, że jest ona prowadzona w sposób ciągły i zorganizowany.

Od 1.1.1999 r. strata poniesiona w roku podatkowym może być odliczona od dochodu osiągniętego w kolejnych pięciu latach podatkowych bezpośrednio następujących po roku poniesienia straty. Odliczenia nie muszą być dokonywane równomiernie w każdym roku podatkowym, tj. maksymalnie 20% straty rocznie. Podatnik może wybrać dowolnie lata, w których dokona odliczenia straty, przy czym w jednym roku podatkowym odliczenie nie może przekroczyć 50% straty. Oznacza to, iż efektywnie strata może być rozliczona nawet w okresie dwuletnim. Nowe zasady odliczania strat odnoszą się do strat poniesionych po 1998 r. Natomiast straty wykazane przed 1999 r. i nieodliczone do końca 1999 r. podlegają kompensacie z dochodem, zgodnie z zasadami obowiązującymi do 31.12.1998 r., a więc w okresie trzyletnim. W stanie prawnym obowiązującym zarówno przed jak i po 1.1.1999 r. dopuszcza się jednoczesne odliczanie w danym roku straty poniesionej w kilku poprzedzających latach podatkowych.

Ustalenie zasad opodatkowania do- 9 chodów, których źródłem są rzeczy ruchome będące własnością podmiotów nieposiadających w Polsce siedziby ani zarządu jest kwestią bardziej złożoną niż ma to miejsce w przypadku opodatkowania dochodów z nieru- chomości. Istotne znaczenie dla ustalenia istnienia obowiązku podatkowego w Polsce może mieć charakter powiązań osoby zagranicznej z Polską, miejsce zawarcia umowy, na mocy której podmiot osiąga dochody, a także położenie rzeczy ruchomej, będącej źródłem dochodów.

Zgodnie z art. 18 PDOPrU, niektóre rodzaje darowizn dokonane przez podatników podatku dochodowego od osób prawnych dają podstawę do pomniejszenia dochodu do opodatkowania. Darowizny takie mogą być dokonywane również przez wspólników spółki osobowej będących osobami prawnymi. W takim przypadku obniżenie dochodu osoby prawnej nastąpi z uwzględnieniem art. 5 ust. 2 PDOPrU, tj. proporcjonalnie do posiadanego przezeń udziału. Jeżeli umowa spółki przewiduje taki sam udział wspólnika w przychodach jak i w kosztach (zyskach/stratach), wówczas pomniejszenie dochodu o kwoty dokonanych darowizn następuje z uwzględnieniem tego samego udziału. Jeżeli umowa spółki przewiduje inny udział w przychodach, a inny w kosz- tach, nie rozstrzygając wyraźnie o udziale dla celów obniżenia dochodu, wówczas należy brać pod uwagę udział w przychodach. Zgodnie z art. 5 PDOPrU domniemywa się, że wielkość procentowego udziału w przychodach stanowi jednocześnie wielkość procentowego udziału w kosztach oraz udziału dla celów obniżenia dochodu. Umowa spółki może oczywiście określać inny udział w przychodzie, inny udział w kosztach, a inny podział uprawnienia do pomniejszenia dochodu do opodatkowania o wydatki określone w art. 18 PDOPrU.

Przedmiotowe rozporządzenie wprowadza zasadę kompensacji transakcji dokonywanych przez podmioty powiązane. Kompensacja może mieć miejsce, jeżeli w transakcji (transakcjach) między podmiotami powiązanymi ustalone zostały warunki mniej korzystne dla jednego z podmiotów od warunków, jakie ustaliłyby podmioty niezależne, a jednocześnie w innej transakcji (transakcjach) między tymi samymi podmiotami określone zostaną warunki bardziej korzystne dla tego podmiotu. Organy podatkowe nie dokonują korekty cen przedmiotu takich transakcji w przypadkach, gdy mniejsze korzyści uzyskane w związku z pierwszą transakcją (transakcjami) są kompensowane większymi korzyściami uzyskanymi w związku z tą inną transakcją (transakcjami). Powyższa kompensata zostanie uznana za zgodną z warunkami rynkowymi, jeżeli takiej kompensaty dokonałyby podmioty niezależne.

Podatkową grupę kapitałową mogą zawiązać jedynie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółki akcyjne. Nie ma przy tym znaczenia, czy w grupie będą same spółki z ograniczoną odpowiedzialnością albo akcyjne, czy spółką dominującą będzie np. spółka akcyjna, a spółkami zależnymi spółki z ograniczoną odpowiedzialnością.

W przypadku poniesienia straty w roku podatkowym, podatnik ma pra- 8 wo obniżać dochód osiągnięty w kolejnych latach podatkowych o kwoty sumujące się do wysokości tej straty. Obecnie obowiązujące zasady rozliczania strat weszły w życie z dniem 1.1.1999 r. i dotyczą strat poniesionych po 1998 r. Zasady te są nieco odmienne od regulacji dotyczących rozliczania strat poniesionych do końca 1998 r.

Metoda ceny odprzedaży polega na obniżeniu ceny określonej w transakcji danego podmiotu z podmiotem niezależnym, dotyczącej dóbr lub usług nabytych uprzednio przez ten podmiot od podmiotu z nim powiązanego, o marżę ceny odprzedaży. Tak ustalona cena może być uważana za cenę rynkową określoną w transakcji danego podmiotu z podmiotem z nim powiązanym.

Przepisy art. 11 PDOPrU zostały wprowadzone z uwagi 1 na coraz częstszą praktykę przerzucania dochodów pomiędzy podmiotami powiązanymi poprzez stosowanie cen transferowych. Przerzucanie dochodów następuje w ten sposób, że podmioty gospodarcze (powiązane ze sobą) zawierają umowy, w których ceny (wynagrodzenie itd.) znacznie odbiegają od cen (wynagrodzeń) stosowanych w transakcjach tego samego rodzaju pomiędzy podmiotami niepowiązanymi. Celem tych praktyk jest sztuczne kształtowanie dochodów podmiotów uczestniczących w transakcji w celu globalnego zmniejszenia obciążeń podatkowych.

Wyrażenie „kwota wynikająca z umowy” interpretować można w ten sposób, że należy uwzględniać całą kwotę „wynagrodzenia za usługi”, „ceny sprzedaży” za cały okres obowiązywania umowy, a nie za jeden rok podatkowy. W zasadzie nie powinno być problemów z ustaleniem ceny sprzedaży. Dużo większe problemy może przysporzyć ustalenie kwoty wynagrodzenia za usługi, np. czynsz za wynajem, usługi marketingowe itp. w przypadku zawarcia umowy na czas nieokreślony. Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych nie zawiera przepisów pozwalających podatnikowi na rozstrzygnięcie kwestii, czy zawarta przez niego umowa na czas nieokreślony podlega obowiązkowi sporządzenia dokumentacji z uwagi na kryterium wysokości kwoty wynikającej z umowy. W przypadku umów o świadczenie usług zawartych na czas określony zlicza się wszystkie świadczenia należne za cały czas trwania umowy, uzyskując w ten sposób „kwotę wynikającą z umowy”. Pewne wątpliwości odnoszące się do powstania albo niepowstania obowiązku sporządzania dokumentacji transakcji można rozstrzygnąć po zastosowaniu kryterium tzw. rzeczywiście zapłaconej kwoty. Należy jednak pamiętać, że jest to całkowicie niezależne kryterium i że możemy mieć do czynienia z sytuacją, w której na podatniku ciążyć będzie przedmiotowy obowiązek z uwagi na wysokość kwoty wynikającej z umowy, a nie z uwagi na rzeczywiście zapłaconą łączną kwotę wymagalnych w roku podatkowym świadczeń.