Katalog dochodów (przychodów) z tytułu udziału w zyskach osób prawnych został od 1.1.2003 r. uzupełniony o dochód udziałowca/akcjonariusza uzyskany w wyniku zbycia przez niego na rzecz spółki kapitałowej jej własnych udziałów/akcji, w celu ich umorzenia. Stosownie bowiem do art. 199 § 1 oraz art. 359 § 1 KSH udziały/akcje mogą być umarzane albo za zgodą akcjonariusza (udziałowca) w drodze ich nabycia przez spółkę (umorzenie dobrowolne) albo bez ich zgody (umorzenie przymusowe). Poprzez takie uregulowanie podatkowe ustalono jednoznacznie, iż dochody otrzymane przez udziałowców/akcjonariuszy zarówno w trybie umorzenia dobrowolnego jak i przymusowego są dochodami z udziału w zyskach osób prawnych, przez co zasady opodatkowania obu tych trybów umorzenia są identyczne.
Także przepisy KH, w art. 194 § 1 i odpowiednio w art. 365 § 1, dopuszczały nabycie przez spółkę własnych udziałów lub akcji w celu ich umorzenia. W praktyce takie zjawisko najczęściej występowało w przypadku skupowania przez spółki akcyjne własnych akcji w celu ich umorzenia bez obniżania kapitału akcyjnego (tzw. buy-back). Na podstawie uchwały walne- go zgromadzenia zarząd spółki dokonywał zakupu akcji własnych na podstawie umowy kupna-sprzedaży, a w przypadku gdy działania te podejmowane były przez spółki, których akcje były przedmiotem obrotu na giełdzie, za pośrednictwem giełdy.
Przy buy-backu pod rządami KH, spółka wypłacała środki pieniężne na rzecz akcjonariuszy zbywających swoje akcje, zaś pozostali w spółce akcjonariusze dysponowali tą samą liczbą akcji w niezmienionym kapitale spółki.
Decyzja o dokonaniu buy-backu z pozoru mogła się więc wydać pozbawiona sensu. Jednakże warto zauważyć, że w pewnych przypadkach przeprowadzenie buy-backu mogło być podyktowane słabą koniunkturą giełdową. W celu wpłynięcia na podtrzymanie lub też zwyżkę kursu, akcjonariusze decydowali się na wykreowanie popytu na akcje ze strony samej spółki. Miało to znaczenie psychologiczne, bowiem stwarzało wrażenie, iż akcje spółki są odporne na dekoniunkturę giełdową. Buy-back umożliwiał również zbycie akcji spółki bez większej groźby obniżenia ich kursu.
Dochód z odpłatnego zbycia udziałów (akcji) na rzecz spółki cz. II
Do 31.12.2000 r. dochód akcjonariuszy, którzy zbyli na rzecz spółki akcyjnej jej własne akcje w celu umorzenia, opodatkowany był na zasadach ogólnych. Identycznie opodatkowany był również dochód udziałowców spółki z o.o., którzy w tym samym celu zbyli na rzecz spółki jej udziały.
Kwestią powodującą wiele kontrowersji była ocena skutków w podatku dochodowym wskazanego powyżej skupu przez spółkę akcyjną bądź spółkę z o.o. własnych akcji lub odpowiednio udziałów bez obniżania kapitału akcyjnego (zakładowego) dla akcjonariuszy bądź udziałowców, którzy pozostali w spółce. W wyniku przeprowadzenia skupu własnych akcji bądź udziałów i ich umorzenia bez obniżenia kapitału akcyjnego lub zakładowego spółki, mogło dochodzić do sytuacji gdy łączna suma wartości nominalnej pozostałych akcji lub udziałów była niższa niż kwota kapitału akcyjnego bądź zakładowego tej spółki. Wobec zaś zmniejszonej liczby akcji/udziałów w spółce akcjonariusze/wspólnicy, którzy pozostali w spółce, uzyskiwali zwiększony udział w majątku spółki, w konsekwencji zaś w przyszłym jej zysku oraz zwiększał się ich udział w ewentualnej kwocie likwidacyjnej. Wobec braku wyraźnych zapisów w art. 10 ust. 1 PDOPrU, a także specjalnych regulacji odnoszących się do poboru podatku od dochodu z tego rodzaju przysporzenia (art. 26 ust. 1 i 2 PDOPrU) nie można było tego przysporzenia – powstałego w związku ze skupem przez spółkę akcyjnąjej własnych akcji w celu ich umorzenia lub przez spółkę z o.o. jej własnych udziałów, u akcjonariuszy lub udziałowców pozostających w spółce – uznać za dochód, z tytułu udziału w zyskach osób prawnych, podlegający opodatkowaniu. W przypadku buy-backu nie może być mowy o faktycznie uzyskanym dochodzie przez akcjonariu- szy/udziałowców, których akcje/udziały nie zostały umorzone.
Leave a reply