Dochód ze zbycia spółce jej udziałów lub akcji w celu umorzenia

Odnosząc się zaś do skutków podatkowych umorzenia dobrowolnego zauważyć należy, że następstwem uchwały o umorzeniu udziałów jest nabycie przez spółkę własnych udziałów: jednocześnie należy zwrócić uwagę, iż może się ono odbyć za wynagrodzeniem lub bez wynagrodzenia. Otrzymane wynagrodzeniejest źródłem powstania dochodu stanowiącego różnicę pomiędzy przychodem z tytułu zbycia przez udziałowca jego udziału a kosztami jego nabycia, określonymi w art. 16 ust. 1 pkt 8 lub art. 15 ust. lk PDOPrU”1.

Według cytowanego wyżej stanowiska MF, dochód ze zbycia spółce jej udziałów lub akcji w celu umorzenia był do końca 2002 r. opodatkowany na zasadach ogólnych wyrażonych w art. 7 ust. 1 i 2 PDOPrU i według stawki określonej w art. 19 ust. 1 PDOPrU. Stanowisko to było krytykowane przez część doktryny. Od 1.1.2003 r., zgodnie z obowiązującym od tego dnia art. 10 ust. 1 pkt 2, powyższy dochód zaliczanyjest do grupy dochodów z udziału w zyskach osób prawnych, korzystających z prawa do zryczałtowanego opodatkowania. Wyjątek stanowiło jedynie umorzenie udziałów/akcji objętych za aport w postaci przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części, które były opodatkowane na zasadach ogólnych. Jednakże od 1.1.2004 r. do dochodów z umorzenia udziałów lub akcji, niezależnie od przedmiotu aportu, stosuje się stawkę podatku w wysokości 19%.

„ Oceniając zaś skutki dla udziałowców, którzy pozostali w spółce zo.o., stwierdzić należy, że po ich stronie nie powstaje dochód do opodatkowania z tytułu umorzenia udziałów w tym celu skupionych – zarówno w przypadku, gdy umorzenie tych udziałów jest dokonane w ciężar kapitału zakładowego, jak i bez obniżania kapitału zakładowego”1. W przypadku umorzenia akcji, skupionych w tym celu przez spółkę, skutki podatkowe są analogiczne jak w spółce zo.o. z tym że w spółce akcyjnej zawsze dochodzi do obniżenia kapitału zakładowego.

Zmniejszenie liczby akcji spółki wskutek umorzenia wpływa na zwiększenie praw majątkowych i korporacyjnych przysługujących pozostającym w spółce akcjonariuszom. Jeśli chodzi o prawa majątkowe, są nimi prawo do dywidendy i prawo do udziału w majątku likwidowanej spółki. W przypadku dokonania buy-backu zwiększone prawa pozostałych w spółce akcjonariuszy nie są ucieleśnione w podwyższonej, lecz w tej samej liczbie akcji.