Metody szacowania dochodu

Przepisy niniejszego artykułu nie precyzują, w jaki sposób ma być dokonane szacunkowe ustalenie podstawy opodatkowania. W aspekcie tym organy podatkowe muszą zatem posiłkować się przepisami zawartymi w art. 23 OrdPU. Zgodnie z nimi podstawę opodatkowania określa się w drodze oszacowania, stosując następujące metody:

– „porównawczą wewnętrzną – polegającą na porównaniu wysokości obrotów w tym samym przedsiębiorstwie za poprzednie okresy, w których znana jest wysokość obrotu,

– porównawczą zewnętrzną – polegającą na porównaniu wysokości obrotów w innych przedsiębiorstwach prowadzących działalność o podobnym zakresie i w podobnych warunkach,

– remanentową – polegającą na porównaniu wartości majątku przedsiębiorstwa na początku i na końcu okresu, z uwzględnieniem wskaźnika szybkości obrotu,

– produkcyjną- polegającą na ustaleniu zdolności produkcyjnej przedsiębiorstwa,

– kosztową – polegającą na ustaleniu wysokości obrotu na podstawie wysokości kosztów poniesionych przez przedsiębiorstwo, z uwzględnieniem wskaźnika udziałów tych kosztów w obrocie,

– udziału dochodu w obrocie – polegającą na ustaleniu wysokości dochodów ze sprzedaży określonych towarów i wykonywania określonych usług, z uwzględnieniem wysokości udziału tej sprzedaży (wykonanych usług) w całym obrocie.”

Przy szacunkowym ustalaniu podstawy opodatkowania, organ podatkowy sam wybiera metody szacowania, przy czym nie musi ograniczać się do przedstawionych powyżej. Wyboru powinien dokonać zgodnie z logiką i doświadczeniem, a ponadto musi swój wybór uzasadnić. Tak więc, wybierając sposób szacowania, organ podatkowy ma ograniczoną swobodę.

NSA w wyroku z 30.1.1996 r. podkreślił, że „przy szacunkowym wyznaczaniu podstawy opodatkowania jest dopuszczalne stosowanie takich metod, które wywodzą się z prawidłowych założeń i są zgodne z zasadami logicznego rozumowania. Jeżeli użyta metoda szacunkowa spełnia te wymogi, to uzyskany wynik uznaje się za zbliżony do stanu rzeczywistego i nie może on być skutecznie kwestionowany” (SA/Wr 661/95, LEX 26639).

Jednakże w przypadku zakwestionowania przyjętej przez organ podatkowy metody szacunku, podatnik powinien liczyć się z faktem, że praktycznie jedynym kryterium poprawności wyboru tej, a nie innej metody jest ustalenie, w drodze szacunku, dochodu zbliżonego do realnie możliwego do osiągnięcia.

W wyroku z 29.9.1995 r. NSA zaznaczył, że: „Wybór metody szacowania mieści się w zakresie działania organu podatkowego. Jednakże, skoro organ wybierze określoną metodę, to kontroli sądowej podlegać będzie nie wybór metody jako takiej, lecz to, czy zastosowane w tej metodzie dane znajdują odzwierciedlenie w materiale dowodowym i czy wniosek końcowy, w postaci ustalenia obrotu (dochodu) wynikający z zastosowanej metody – jest prawidłowy.” (SA/Lu 126/94, LEX 26983).