Spółki osobowe a podatnik podatku dochodowego od osób prawnych

Artykuł 5 PDOPrU jest konsekwencją przyjętego w art. 1 PDOPrU założenia, że podatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych są: osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, z wyłączeniem spółek niemających osobowości prawnej. Jak już wspominano wyżej do spółek nieposiadających osobowości prawnej zaliczamy spółkę cywilną, jawną, partnerską, komandytową i komandytowo-akcyjną (tzw. spółki osobowe).

Skoro spółki osobowe nie są podatnikiem podatku dochodowego od osób prawnych, nie uzyskują one przychodu w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, nie ponoszą kosztów uzyskania przychodu, nie osiągają dochodu do opodatkowania ani nie ponoszą straty podatkowej.

Podatnikiem podatku dochodowego pozostaje wspólnik – osoba fizyczna lub prawna, która samodzielnie opodatkowuje swoje dochody uzyskane ze spółki1. Dochodem (również ze spółki osobowej) dla podatnika podatku dochodowego od osób prawnych, jest zgodnie z art. 7 ust. 2 PDOPrU – nadwyżka sumy przychodów nad kosztami ich uzyskania osiągnięta w roku podatkokomandytowa, MoPod 2002/7/10. wym. Jeżeli koszty uzyskania przychodów przekroczą sumę przychodów, różnica stanowi stratę podatkową.

Przychód wspólnika spółki osobowej ustala się na podstawie posiadanego przezeń udziału w „przychodzie spółki osobowej”. Przychód spółki ustala się na podstawie ksiąg rachunkowych, prowadzonych przez spółki osobowe. Należy zauważyć, że pojęcie „przychód spółki osobowej” jest swego rodzaju uproszczeniem, ponieważ przepisy podatkowe nie przewidują takiej kategorii przychodu – przychodami podlegającymi tym przepisom są bowiem jedynie przychody osób prawnych lub jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, z wyłączeniem spółek osobowych oraz osób fizycznych.

Spółki osobowe a podatnik podatku dochodowego od osób prawnych cz. II

Na podstawie art. 2 RachU spółki cywilne i jawne są obowiązane prowadzić księgi rachunkowe, bez względu na wielkość obrotów, jeżeli choćby jednym wspólnikiem jest osoba prawna. Obowiązek prowadzenia ksiąg rachunkowych istnieje zawsze w odniesieniu do spółek komandytowych i komandytowo-akcyjnych. Skoro RachU nie dopuszcza możliwości prowadzenia ksiąg rachunkowych przez każdego ze wspólników spółki osobowej, przychód wynikający z ksiąg rachunkowych spółki jest podstawą do określenia dla każdego ze wspólników wysokości dochodu (straty), podstawy opodatkowania i wysokości należnego podatku z tytułu udziału w spółce osobowej.

W księgach rachunkowych prowadzonych przez spółkę osobową znajdować powinna się ewidencja środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych uwzględniająca informacje niezbędne do obliczenia wysokości odpisów amortyzacyjnych.

„Przychód spółki osobowej”, której wspólnikami są wyłącznie osoby prawne, ustalany jest zgodnie z art. 12 PDOPrU. Przychodem są więc w pierwszej kolejności otrzymane pieniądze, wartości pieniężne, w tym również różnice kursowe. Dla spółki osobowej prowadzącej działalność gospodarczą, przychodem z działalności gospodarczej, jak i z działów specjalnych produkcji rolnej sąrównież przychody należne, choćby nie zostały jeszcze faktycznie otrzymane.

Na marginesie należy zauważyć, że spośród spółek osobowych tylko spółka cywilna nie musi prowadzić działalności gospodarczej, ponieważ może być założona w każdym celu gospodarczym. Cel gospodarczy spółki cywilnej nie musi się realizować przez prowadzenie przez nią działalności gospodarczej. W przeciwieństwie do tego spółki jawna, partnerska, komandytowo-akcyjna i komandytowa zakładane są dla prowadzenia we wspólnym imieniu przedsiębiorstwa pod własną firmą. Uczestniczenie osoby prawnej w spółce jawnej i komandytowej zawsze wiąże się z uzyskiwaniem przychodów z działalności gospodarczej lub z działów specjalnych produkcji rolnej.